با ادامه سری آموزش‌های نگارش مقالات مروری در خدمت شما هستیم. دراین مجموعه آموزش‌ها کارشناسان تیم کارت نگارش مقاله مروری یا رویکرد سیستماتیک را به طور کاملا تئوری و عملی به شما آموزش خواهند داد. در واقع آنچه که واقعا به طور عملی در نگارش مقالات مروری نیاز دارید در این جلسات در سایت کارت پروژه ارائه خواهد شد. با ادامه آموزش‌ها با ما همراه باشید.
برای انجام مقاله مروری در این جلسه در خصوص مهارت نگارش مقالات مروری مطالبی تهیه و جمع بندی شده‌است که برای انجام مقاله بسیار مفید و حائز اهمیت است.
در جلسه گذشته در مورد این موضوع که مقاله مروری سیستماتیک چگونه نوشته می‌شود صحبت کردیم. در این جلسه نیز با مهارت نگارش مقالات مروری و تمامی پیش‌نیازها و ابزارهایی که برای نوشتن یک مقاله مروری نیاز داریم توضیح خواهیم داد.
دانشجویان و علاقمندان به انجام مقاله و انجام مقاله isi می‌توانند با مراجعه به مطالب زیر آن را مطالعه کنند و اطلاعات مورد نیاز خود را کسب کنند.
۹مهارت نگارش مقالات مروری(پیش‌نیازها، ابزارها)
در این جلسه پیش‌نیازها، ابزارها و مهارت نگارش مقالات مروری مورد نیاز در کار خود یعنی نوشتن مقاله مروری سیستماتیک را بررسی می‌کنیم. به دنبال این هستیم که ببینیم چه پیش‌نیازها و چه ابزارهایی را ما برای انجام این کار نیاز داریم.
به دنبال این هستیم که ببینیم چه پیش‌نیازهایی را حتماً باید رعایت کنیم تا مقاله‌ی ما از کیفیت لازم برخوردار باشد.
- تیم مرور (حداقل دو نفر)
همانطور که گفته شد، در ارتباط با نوع مقالات مروری روایی گفتیم که به دلیل تا حدودی سطحی بودن کار و عمیق نبودن کار، با یک نفر هم ممکن بود کار انجام شود. اما در ارتباط با مقالات مروری سیستماتیک به دلیل دشواری‌های انجام پژوهش اعم از انتخاب موضوع و تدوین پرسش تا انتخاب مطالعات و نوع تجزیه و تحلیلی که لازم دارد، بهتر است که حداقل دو نفر در انجام این کار حضور داشته باشند و یکی از آنها از تخصص لازم هم برخوردار باشد.
پس به این ترتیب نگارش مقالات مرور سیستماتیک یک کار تیمی است و ما باید آن را به عنوان یک کار تیمی در نظر بگیریم و مجموعه‌ای از مهارت‌ها و تخصص‌ها را در کنار هم داشته باشیم.
- گروه مشاور (متخصصین، ذی‌نفعان مالی و معنوی، استفاده‌کنندگان و روش‌شناسان)
در ادامه‌ی کار ممکن است ما به مشورت نیازمند باشیم و گروه‌هایی لازم باشد که به ما در انجام پژوهشمان کمک کنند. این افراد می‌توانند متخصصین این حوزه باشند، می‌توانند ذی‌نفعان مالی باشند، یا ذی‌نفعان معنوی باشند، می‌توانند استفاده‌کنندگان و روش‌شناسان باشند. در هر جای پژوهش ممکن است به مشکلی برخورد کنیم یا در یک جای کار ممکن است به لحاظ تخصصی دچار مشکل شویم و موضوع را متوجه نشویم. بنابراین بهتر است از متخصصین آن حوزه بهره‌مند شویم. ممکن است که به لحاظ مالی و معنوی دچار مضیقه و مشکلی شویم.
بنابراین بهتر است که ذی‌نفعان مالی و معنوی را نیز همیشه داشته باشیم و با آنها در ارتباط باشیم. یا حتی ممکن است استفاده‌کنندگان نهایی و افرادی که نهایتاً می‌خواهند از این پژوهش استفاده کنند، بهتر باشد که در کنار ما باشند یا در بخش‌هایی از پژوهش از نظرات آنها هم استفاده کنیم. مثلاً ممکن است در نهایی کردن کار، در نوشتن کار، در ارائه‌ی کار بهتر باشد از چند استفاده‌کننده درخواست کنیم که به کار ما نظارت کنند تا کار ما روان‌تر و خواندنی‌تر شود.
یا ممکن است که در حین کار مشکل روش‌شناختی پیدا کنیم و در روش تجزیه و تحلیلِ و در ترکیب و تلفیق داده‌ها دچار مشکل شویم و نیازمند این باشیم از روش‌شناسان استفاده کنیم و از آنها بهره‌مند شویم. بنابراین گروهی هم می‌توانند به ما کمک کنند.
- آشنایی با روش‌های مرور به ویژه مرور سیستماتیک
از نکات مورد نیاز دیگر این است که ما باید از روش‌های مرور آگاه باشیم.
به ویژه بدانیم که اساساً مرور سیستماتیک چیست و دارای چه سابقه‌ای است. در چه رشته‌هایی بیشتر انجام شده است، چه دشواری‌هایی دارد، چه پروتکلی دارد و چه حدود و ثغوری دارد. باید حتماً قبل از انجام مرور سیستماتیک ما با ماهیت مرور سیستماتیک آشنا باشیم.
- آشنایی با استراتژی‌های جستوجو، بازیابی و ارزیابی اطلاعات (آشنایی کامل با پایگاه‌های اطلاعات تخصصی)
همچنین باید با استراتژی‌های جستوجو آشنا باشیم. با استراتژی‌های بازیابی و ارزیابی اطلاعات آشنا باشیم. بنابراین کار ما کار ساده‌ای نیست. ما باید بتوانیم منابع مفیدی را جستوجو کنیم. باید بتوانیم از بین این همه منابعی که در اینترنت وجود دارند یا به شکل چاپی وجود دارند یا حتی به شکل رودررو با افراد متخصص می‌توانند وجود داشته باشند، می‌توانیم جست‌وجوی بسیار دقیقی را انجام دهیم. بنابراین نیازمند این هستیم که با ابزارهای جستوجو و استراتژی‌های جستوجو آشنا باشیم.
بعداً راجع به این‌ها صحبت خواهیم کرد. به علاوه ما باید یاد بگیریم که اطلاعاتی را که پیدا می‌کنیم، منابعی را که پیدا می‌کنیم و در پژوهش خود می‌گنجانیم، بتوانیم آنها را ارزیابی کنیم. اینکه ارزیابی چگونه است و معیارهای ارزیابی چه چیزهای هستند و چگونه است که مقالهای یا اطلاعاتی یا مطالعه‌ای می‌تواند در پژوهش ما بیاید، اما مطالعه‌ی دیگری نمی‌تواند بیاید، به دلیل آن دیدگاه‌های ارزیابانه و معیارهای ارزیابانه‌ای است که ما باید در کارمان داشته باشیم. بنابراین بهتر است که با انواع پایگاه‌های اطلاعات تخصصی آشنا باشیم.
اگر در فیزیک، شیمی، یا هر رشته از علوم فنی و مهندسی هستیم یا در حوزه‌های پزشکی و حتی علوم انسانی هستیم، باید بدانیم که چه کارگاه‌های تخصصی وجود دارد، چه سایت‌هایی وجود دارد، چه دیتابیس‌هایی وجود دارد؛ چه به شکل آنلاین و چه آفلاین، همه‌ی آنها را بتوانیم شناسایی و استفاده کنیم و منابعمان را شناسایی و بهره‌برداری کنیم.
- مهارت‌های آماری و روش کیفی
لازم است که ما از مهارت‌های آماری و روش کیفی هم آگاه باشیم و از آنها برخوردار باشیم. نباید یادمان برود که مرور سیستماتیک به معنای سطحی کاری نیست. مرور سیستماتیک به معنای کار شتاب‌زده نیست. در برخی از موارد لازم است که ما از مهارت‌های آماری و روش‌شناسی و به‌ویژه روش کیفی برخوردار باشیم. روش کیفی را از این بابت تأکید می‌کنیم که در تلفیق مطالعات، در تحلیل یافته‌های گذشته و پرهیز از سوگیری خیلی به ما کمک می‌کند. ما باید یاد بگیریم که مرور سیستماتیک خودش می‌تواند اساساً یک روش کیفی در تجمیع مطالعات باشد.
بنابراین بهتر است که ما از روش‌های پژوهش به ویژه روش کیفی آگاه باشیم. بدون داشتن مهارت‌های لازم در حوزه‌ی روش‌شناسی و روش‌های آماری اقدام به این کار نکنیم.
- بررسی تضاد منافع
یادمان باشد که ممکن است در حین کار، در ابتدا یا انتهای کار ما با تضاد منافع روبه‌رو شویم. به این معنا که در حین کار متوجه شویم که ذی‌نفعان دیگری هم می‌توانند وجود داشته باشند، سازمان‌های دیگر، افراد دیگر، متخصصین دیگر وجود داشته باشند یا احساس کنیم که در جاهایی دچار کمبود هستیم و ممکن است که در ادامه با مشکل مواجه شویم یا ممکن است این فکر به ذهن ما خطور کند که بین سازمان‌های مختلفی که نهایتاً از این پژوهش استفاده می‌کنند، تضاد منافع به وجود آید و از این بابت ما دچار مشکلات معنوی و حقوقی شویم.
این مورد را هم باید در نظر بگیریم و از ابتدا همه‌ی این موارد را بررسی کنیم.
- تدوین پروتکل مرور (جزئی، دقیق، شکل‌گرفته طی زمان، با کمک صاحب‌نظران)
پیش‌نیاز دیگری که وجود دارد این است که ما باید پروتکل مروری را به وجود آوریم یا تدوین کنیم. پروتکل مرور را هم قبلاً توضیح دادم و در درس دوم به توصیف و به تفصیل آن را خدمت شما شرح خواهم داد. اما در اینجا باید بدانیم که پروتکل ما باید جزئی، نظام‌مند و دقیق باشد. طی زمان شکل گرفته باشد؛ یعنی این‌طور نباشد که مرور ما بسیار دفعتاً و بسیار سریع شکل گرفته باشد.
ما باید زمان داده باشیم، مطالعه کرده باشیم، جوانب کار را بررسی کرده باشیم، بعد شروع به نوشتن پروتکل کنیم. در نوشتن پروتکل هم از کمک صاحب‌نظران استفاده کنیم. زیرا آنها بودند که جلوتر از ما این راه رفتند و به ارزش کار ما آگاه هستند و می‌دانند که چه سختی‌هایی در انتظار ما است، چه مشکلاتی وجود دارد و می‌توانند به ما کمک کنند تا یک پروتکل درست را تدوین کنند.
- PICOS: Population, Intervention, Comparator, Outcomes, Study Design
یک مورد دیگر هم که لازم است ما حتماً از آن آگاه باشیم، این است که یک سری نکات هستند که ما باید آنها را در حین کار حتماً در نظر بگیریم و اصطلاحاً به آن به اختصار PICOS گفته می‌شود؛ Population یا جمعیت، جمعیتی که ما آن را مطالعه می‌کنیم یا آن جامعه‌ای که جامعه‌ی هدف ما هستند مثلاً ممکن است که ما ۵۰۰ تا مقاله را انتخاب کنیم، آن ۵۰۰ مقاله جامعه‌ی ما می‌شوند. Intervention یا مداخله؛ آیا ما می‌خواهیم در کارمان مداخله‌ای باشد؟ آیا ما ما می‌خواهیم مثلاً در یک حوزه مداخله‌ای را انجام دهیم و دخالتی در یک جامعه‌ی آماری داشته باشیم؟ Comparator یا مقایسه‌گر؛ آیا مقایسه‌گری خواهیم داشت؟
آیا اساساً از قیاس استفاده خواهیم کرد؟ Outcomes یا پیامد‌ها؛ پیامدهای کار چیست؟ اگر مداخله‌ای صورت بگیرد، ممکن است چه اتفاقی بیفتد؟ Study Design یعنی طرح مطالعه‌ی ما؛ مطالعه‌ی ما از چه طرحی برخوردار خواهد بود؟ بنابراین این نکته نیز بسیار مهم است و ما در درس‌های بعدی آن را به تفصیل توضیح خواهیم داد. اما یادمان باشد که جزو اصول کار و مقدمات کار ما این است که حتماً با این موارد در کارمان آشنا باشیم و از آنها استفاده کنیم.
- آشنایی با نرم‌افزارهای مقالات مروری مانند EPPI-Reviewer Web
ما از نرم‌افزارهای مقالات مروری هم می‌توانیم استفاده کنیم؛ نرم‌افزارهای متعددی وجود دارد که یکی از آنها EPPI-Reviewer Web است که به ما در انتخاب مقالات و تجمیع مقالات کمک می‌کند. در برخی از مواقع ممکن است ما نیازمند استفاده از این نرم‌افزارها باشیم.
جداول کلی پیش‌نیازها، ابزارها و مهارت‌های مورد نیاز
اما برای اینکه کار ما راحت‌تر باشد و توضیح این پیش‌نیازها و ابزارها راحت‌تر اتفاق بیفتد و شما درک بهتری داشته باشید، در اینجا همه‌ی پیش‌نیازها، ابزارها و مهارت‌ها را به شکل جدول آوردیم. این جدول چند تا ستون دارد؛ اول اینکه به هر گام از نوشتن یک کد الفبایی اختصاص دادیم. دوم اینکه نام آن گام را هم آوردیم. این گام چه اسمی دارد. نهایتاً سطح آن گام هم می‌آوریم که آیا ما مهارت را می‌خواهیم بگوییم یا خرده‌مهارت؟ و نهایتاً در ستون آخر به آن مهارت یا آن خرده‌مهارت لازم هم اشاره خواهیم کرد.
جدولی که از این به بعد مشاهده خواهید کرد، جدولی در ارتباط با پیش‌نیازهای لازم یا ابزارهای لازم در ارتباط با انجام یک مطالعه‌ی مرور سیستماتیک است.
اولین گام این است که ما سؤال پژوهشی خود را طرح کنیم. بنابراین خود سؤال پژوهش، یک مهارت است. پس در این قسمت چیزی نوشته نشده، اما چه خرده مهارت‌هایی لازم است، در جهت اینکه سؤال پژوهشی درستی تدوین شود و استانداردهای لازم داشته باشد، ما باید مهارت‌های لازم را داشته باشیم یا خرده مهارت‌هایی را داشته باشیم. باید یاد بگیریم و بدانیم که سؤال چگونه نوشته می‌شود و هدف مطالعه‌ی ما هم مبتنی بر PICOS باشد که بعضی از منابع آن S آخر را قرار نمی‌دهند و بعضی جاها هم می‌گذارند. اما بدانید که PICO همان PICOSای است که در قسمت قبل راجع به آن صحبت کردیم.
گام بعدی این است که ما باید یک جست‌وجوی مقدماتی را انجام دهیم. وقتی که سؤال ما مشخص شد و فهمیدیم که چه کاری می‌خواهیم انجام دهیم، ما باید در منابع جستوجو کنیم. منابع می‌توانند منابع اینترنتی باشند، می‌توانند کتابخانه باشند، در کتابخانه جستوجو کنیم، ممکن است که ما بخواهیم با افراد رودررو صحبت کنیم و هر نوع جست‌وجوی دیگری را داشته باشیم. پس مهارت ما جستوجو است. در ضمن باید بتوانیم در پایگاهی مانند PubMed جستوجو کنیم که یک پایگاه پزشکی است.
در Web Of Science بتوانیم جستوجو کنیم که مقالات ISI را به ما می‌دهد. بتوانیم در SCOPUS جستوجو کنیم، بتوانیم مقالات مرور سیتسماتیک یا فراتحلیل را بخوانیم و تفسیر کنیم. یعنی وقتی مقالات را سرچ می‌کنیم، بتوانیم مقالات مرور سیستماتیک قبلی را بخوانیم و تفسیر کنیم. همین‌طور بتوانیم آنها را کیفیت‌سنجی نموده و ببینیم که از چه کیفیتی برخودار هستند. خرده مهارت‌های لازم ما ممکن است این باشد که از عملگرها یا Operators استفاده کنیم. مثلاً در جست‌وجوی پیشرفته‌ی گوگل باید یاد بگیریم که از AND, OR, NOT و از گیومه استفاده کنیم.
یک جاهایی باید بتوانیم فقط در یک سایت خاص جستوجو کنیم. یک جاهایی باید بتوانیم فرمت خاصی را جستوجو کنیم. مثلاً پی‌دی‌اف بیاوریم یا فقط پاورپوینت بیاوریم. بسیاری از کارهای دیگر که در بخش جستوجو در ادامه در جلسه آینده مطرح خواهد شد، باید یاد بگیریم با تگ‌ها یا آن نشانگرها و فیلدها کار کنیم. مثلاً فیلد عنوان را یاد بگیریم و بدانیم که چگونه با عنوان جستوجو کنیم. چگونه تمام‌متن را دانلود کنیم، چگونه نویسنده‌ها را جستوجو کنیم. باید با Truncation یا کوچک‌سازی عبارت جستوجو آشنا باشیم.
بدانیم که به طور مثال teaching, teacher, teachers، این‌ها چگونه می‌توانند کوتاه شوند. یا با phase یا با Extra phase می‌توانیم به معنای اینکه به شکل عبارتی کار را جستوجو کنیم.
مهارت بعدی تعیین عنوان یا هدف اصلی است. ما باید برای کارمان عنوانی را قرار دهیم. وقتی که می‌خواهیم عنوان را قرار دهیم، باید ببینیم که سؤال ما چگونه است. پرسش ما چه بود و سبک‌های مهم آن و آن چیزی که در PICOS اشاره کردیم، چگونه است و از آنها استفاده کنیم در ارتباط با اینکه هدف و عنوان خود را چگونه بنویسیم.
راجع به عنوان باید زیاد صحبت کنیم. در مباحث بعدی راجع به اهمیت عنوان مقاله توضیحاتی داده خواهد شد. عنوان چیزی است که کار ما با آن شناسایی می‌شود. و در جلب مخاطبان بسیار اهمیت دارد که عنوان چه چیزی باشد.
در بخش بعد باید بتوانیم پروتکل را تدوین کنیم. پروتکل آن برنامه‌ی نظام‌مند در انجام پژوهش است. چه مهارت‌هایی را لازم داریم، باید بتوانیم از مزیت‌های طراحی پروتکل آشنا باشیم و آنها را به کار ببریم.
بخش روش‌شناسی و متد را بتوانیم بنویسیم. بدانیم که برای ورود و خروج در پروتکل چه معیارهایی وجود دارد. چگونه پروتکل‌های قبلی را جستوجو کنیم، چگونه پروتکل‌های قبلی را غربالگری و انتخاب کنیم. باید بتوانیم از سوگرایی و سوگیری در پروتکل پرهیز کنیم و داده‌های پروتکل را استخراج کنیم. یعنی بخشی که می‌خواهیم روش کار را بنویسیم بسیار مهم است که از مهارت‌های نوشتن روش‌شناسی آگاه باشیم. بنابراین لازم است که به منابع روش تحقیق مراجعه کنیم و از روش‌شناسی‌‌های متعدد تحقیق آگاهی داشته باشیم.
همین‌طور در خرده مهارت‌های مربوط به نگارش پروتکل لازم است که ما بتوانیم زمینه‌ی پروتکل را بنویسیم. یعنی در بخش مبانی نظری بتوانیم اهداف پروتکل را بنویسیم. همین‌طور ما باید بتوانیم تحلیل آماری و ترکیب نتایج را هم داشته باشیم، به این معنا که بتوانیم تحلیل آماری یا اگر نیازمند به ترکیب نتایج باشیم، آن را هم انجام دهیم. بنابراین به این مهارت‌ها هم نیاز داریم. ما هنوز در مرحله‌ی نگارش پروتکل هستیم.
حال در بخش بعدی باید بتوانیم پروتکل را تست کنیم یا به شکل نمونه‌ی پایلوت آن را اجرا کنیم. یعنی تست پایلوت داشته باشیم. بدانیم که راهبرد جستوجویمان درست بوده است، مناسب و کافی بوده است یا آن سینتاکس‌ها یا آن structureای که استفاده کنیم یا در آن پایگاه‌ها جستوجو کردیم، درست بوده است. مثلاً از Advanced google یا مثلاً پایگاه‌های web of science یا John Wiley یا هر چیزی استفاده کردید، مطمئن باشیم که راهبرد استفاده شده‌ی ما راهبرد درستی است.
همین‌طور ما باید یاد بگیریم و این مهارت را داشته باشیم که معیارهای ورود و خروج را هم در این پایلوت بررسی کنیم. بررسی کنیم، ببینیم که در پروتکلی که نوشتیم، آیا معیارهای ورود و خروج مقالات و مطالعات واقعاً نوشته شده است یا خیر و اگر نقطه ضعفی دارد، آنها را برطرف کنیم.
مورد بعد طرح سؤال پژوهش است. ما سؤال پژوهش و پرسش‌های پژوهشمان را باید بنویسیم. بنابراین باید مهارت نگارش نسخه‌ی ثبتی پروتکل و ورود فیلدهای ثبت را هم بدانیم و چگونگی ثبت پروتکل را بلد باشیم. زیرا ممکن است که پروتکل ما نیاز داشته باشد که در پایگاهی ثبت شود یا شماره پیگیری از آن داشته باشیم و باید یاد بگیریم که چگونه آن را ثبت کنیم و این سؤال چگونه ثبت شود.
ممکن است که یک فیلد خاصی داشته باشد و فیلدی برای ثبت سؤال پژوهشی در پایگاه ؟؟؟ وجود داشته باشد. ما باید یاد بگیریم چگونه ثبت کنیم.
خرده مهارتی هم که باید بدانیم، این است که مراحل زمانی پروژه را بتوانیم تکمیل کنیم و بگوییم که برای اینکه به این سؤال پاسخ دهیم، چه مراحل زمانی را طی خواهد کرد. آیا ۶ ماه خواهد بود، آیا یک سال خواهد بود یا چیزی شبیه به آن؟ در ادامه وقتی که سؤال را مشخص کردیم، باید عنوان را هم تعیین کنیم و نهایی کنیم. یعنی عنوان را نهایی و هدف را هم نهایی کنیم.
پس نیازمندیم که پروتکلی که تاکنون نوشتیم را از جهت اینکه کامل باشد و اجزای مهم آن را نوشته باشیم، بررسی و نهایی کردیم. وقتی که نهایی کردیم، حتماً باید عنوان هم نهایی شود، هدف هم نهایی شود و نهایتاً ما عنوان نهایی شده و هدف نهایی شده را وارد دیتابیس ثبت پروتکلمان کنیم.
مرحله‌ی بعد جستوجو است. ما تا اینجا جستوجو را انجام نداده بودیم. یا جست‌وجوی بسیار مقدماتی را قبلاً انجام دادیم. اما اینجا باید جستوجویمان عمیق، دقیق و طولانی باشد. از جستوجو کردن خسته نشویم. بنابراین جستوجو یک مهارت بسیار جدّی است و ما باید از مهارت جستوجو و بعداً از مهارت ارزیابی اطلاعات برخوردار باشیم. پس ما باید راهبرد‌های جستوجو در پایگاه‌های اطلاعات پایه را بدانیم. ما باید بدانیم که کجا جستوجویمان کافی است و دیگر نیاز نیست که ادامه دهیم. زیرا گاهی اوقات جستوجو تا یک حدّی کافی است و بیش از آن نیازی به جستوجو بیشتر نیست.
از یک نرم‌افزار مدیریت مراجع مانند اندنوت می‌توانید استفاده کنید. وقتی که منابعی که جستوجو می‌کنیم، زیاد می‌شوند، مثلاً مقالات ما ممکن است به ۵۰۰ یا ۶۰۰ مقاله برسد و مدیریت آنها سخت باشد، بعداً وقتی که می‌خواهیم مقاله را بنویسیم، باید آنها را مرتب کنیم و به آنها یکی یکی استناد کنیم، بهتر است که از نرم‌افزارهای مدیریت مراجع مانند اندنوت استفاده کنیم که خود آن یک دوره‌ی آموزشی خواهد بود و باید یاد بگیریم و بدانیم که چگونه خروجی جستوجویمان را به این نرم‌افزار یا نرم‌افزارهای دیگر وارد کنیم که بسیار اهمیت دارد.
یکی از نیازمندی‌های ما این است که در وقتمان صرفه‌جویی کنیم. اگر قرار باشد ۱۰۰ منبع یا ۲۰۰ منبع را مطالعه کنیم و از نرم‌افزار استفاده نکنیم و هر بار لازم باشد آنها را تکرار کنیم و همیشه تایپ کنیم، عملاً وقت ما گرفته می‌شود. تا وقتی که از این نرم‌افزارها استفاده کنیم، یک بار برای همیشه وارد متن می‌شود.
اما چه خرده مهارت‌هایی را باید در نظر بگیریم؟ ما باید یادمان باشد که در برخی از مواقع ما با دوره‌های زمانی یا تاریخی مواجه هستیم و باید یادمان باشد که در جستوجو این دوره‌های زمانی را در نظر بگیریم. گاهی اوقات ممکن است موضوعی که ما می‌خواهیم جستوجو کنیم، موضوع جدیدی باشد. مثلاً ۵ سال اخیر مطرح شده باشد و قبل از آن مطالب زیادی وجود نداشته باشد. پس بهتر است که جست‌وجوی ما محدود به این ۵ سال اخیر باشد. روش‌هایی در ارتباط با محدود کردن زمان در جست‌وجوها وجود دارد. اما گاهی اوقات نیز ممکن است موضوع ما موضوعی باشد که دوره‌های زمانی طولانی را در بر بگیرد.
پس نیاز داریم که دوره‌ی زمانی جستوجو را افزایش دهیم. ممکن است که بانک اطلاعاتی از بانک‌های اطلاعاتی پایه متفاوت باشد. یعنی بانک‌های اطلاعاتی پایه و بزرگی وجود داشته باشند، اما آنها از سینتاکس یا از روش جست‌وجوی خاصی برخوردار باشند. ما باید یادمان باشد که اگر بخواهیم در این پایگاه اطلاعات دیگری را جستوجو کنیم، چگونه می‌توانیم از آن ساختار جست‌وجوهایی که قبلاً وجود داشت در این پایگاه جدید استفاده کنیم.
مثلاً از PubMed استفاده می‌کنیم که می‌شود بانک اطلاعاتی پایه‌ی ما اما در یک جاهایی باید بتوانیم از emerald یا از science direct یا از بانک‌های دیگر استفاده کنیم. باید یاد بگیریم که تفاوت بین این پایگاه‌های اطلاعاتی در نوع جستوجو چیست.
همین‌طور ما باید بدانیم که چه کنفرانس‌ها و کنگره‌های مرتبط با آن موضوع یا با عنوان وجود دارد. در ارتباط با موضوع ما ممکن است کنفرانس‌های یا کنگره‌های زیادی وجود داشته باشند. نباید فراموش کنیم که بسیاری از مقالات خوب و بسیاری از پژوهش‌های خوب در کنفرانس‌ها و کنگره‌ها وجود دارند.
در نهایت باید یاد بگیریم که نتایج مرحله‌ی جستوجو را خلاصه کنیم. از این نظر که بدانیم چقدر منبع را جستوجو کردیم و اینکه بتوانیم دسته‌بندی‌های لازم را داشته باشیم. به طور مثال بدانیم که در حوزه‌های علوم انسانی در چه حوزه‌هایی آن موضوع ما وجود داشته است. مثلاً مدیریت مدیریت بازرگانی بوده است، مدیریت دولتی بوده، مدیریت فناوری اطلاعات بوده است، در چه موضوعی بوده است؟ در چه زبان‌هایی بوده است؟ ما باید یاد بگیریم که بعداً بتوانیم بگوییم منابعی که جستوجو کردیم به چه زبان‌هایی بوده است.
بتوانیم آمار آن را ارائه دهیم. باید بتوانیم تعداد منابع را بیان کنیم، بتوانیم زمان‌های مورد استفاده و شیوه‌هایی که در جستوجو استفاده کردیم را ذکر کنیم.
فرآیند غربالگری را هم که بعداً راجع به آن توضیح خواهیم داد، از اهمیت برخوردار است. ما باید یاد بگیریم که غربالگری انجام دهیم. یعنی منابع متعددی را که به دست می‌آوریم بتوانیم غربال کنیم و آنهایی که خوب هستند را در کارمان استفاده نمائیم. هر منبعی را در کارمان استفاده نکنیم. بحث چک‌لیست غربالگری را به وجود می‌آوریم و با آن کار می‌کنیم که بعداً راجع به آن صحبت می‌کنیم.
همین‌طور در ارتباط خرده مهارت‌های مربوط به غربالگری ما باید یاد بگیریم که مقالات تکراری و مطالعات تکراری را در کارمان وارد نکنیم و از نرم‌افزارهای مدیریت مراجع مانند اندنوت استفاده کنیم و مطالعات تکراری را در کارمان وارد نکنیم و نتایج غربالگری را از نظر تعداد منابع و دسته‌بندی‌های مربوطه هم بتوانیم خلاصه کنیم.
ممکن است نتیجه غربالگری ما این باشد که از بین ۵۰۰ مقالهای که پیدا کردیم، نهایتاً ۱۵۰ تا برای ما کاربرد دارد. ما باید بگوییم که این ۱۵۰ مقاله را با چه مکانیزمی به دست آوردیم و باید بعداً بتوانیم آنها را در مقاله نهایی اثبات کنیم.
در فرآیند انتخاب ما نیازمند مهارت‌ها و خرده مهارت‌هایی هستیم. ما باید چک‌لیست انتخاب داشته باشیم و بتوانیم بر مبنای این چک‌لیست مطالعات مرتبط و مطالعات جدید و بهینه را انتخاب کنیم. بنابراین باید بتوانیم یک اکسل‌شیت از مقالاتی که انتخاب می‌کنیم، داشته باشیم. بتوانیم از جداول خروجی بگیریم و همین‌طور باید بتوانیم شاخص توافق بین مرورگران مانند شاخص توافق کاپا یا درصد توافق را هم به دست آوریم. زیرا ممکن است ما مروری را انجام دهیم اما این مرور اشکال داشته باشد.
پس بهتر است که این مرور نهایتاً به متخصصین یا مرورگرانی دهیم و آنها هم آن را مرور کنند و ببینند مرور ما با مرور آنها چقدر به هم نزدیک است و درصد مشابهت و درصد توافق را پیدا کنیم و نهایتاً باید نتیجه‌ی نهایی فرآیند انتخاب را هم بتوانیم جمع‌بندی کنیم و بتوانیم به نویسنده‌ی دیگر یا همکار خود یا به خوانندگان نهایی ثابت کنیم که ما مقالات خوب را انتخاب کردیم و از فرد خبره هم در کار انتخاب استفاده کردیم و از بهترین مقالات استفاده شده است.
ما با خطر سوگرایی یا سوگیری نیز مواجه هستیم. ما باید یاد بگیریم که در ارزیابی کیفیت مطالعات اولیه بتوانیم از ابزارهای خاصی استفاده کنیم. یاد بگیریم که آیا مطالعه مقطعی است، مورد شاهدی است یا کوهورت است که در مورد این‌ها بعداً صحبت خواهیم کرد.
ما باید با کیفیت کارآزمایی‌های بالینی یا مطالعات مداخله‌ای برای مثال در حوزه‌ی پزشکی آشنا باشیم. ما باید بتوانیم آیتم‌های چک‌لیست خود را هم ارزیابی کنیم. باید همه‌ی این کارها را انجام دهیم که سوگیری نداشته باشیم.
بنابراین بهترین ابزار را برای مرور سیستماتیکمان انتخاب می‌کنیم.
خروجی مرحله‌ی ارزیابی را نیز به ارزیابان نشان می‌دهیم و شاخص توافق مانند توافق کاپا یا درصد توافق را هم درمی‌آوریم.
پس باید یادمان باشد که نباید در کارمان سوگیری و جانبداری از ایده یا حرف خاصی را داشته باشیم.
وارد استخراج داده‌ها می‌شویم. ما باید یاد بگیریم که چگونه فرم استخراج و فرم خلاصه‌سازی داده‌ها را داشته باشیم. فرم نوشتن را یاد بگیریم. اندازه اثر را یاد بگیریم و بدانیم که چگونه این شاخص‌ها و این اشخاص را انتخاب کردیم و در کارمان استفاده کردیم و بتوانیم بر نوع استخراجی که داشتیم دلیل بیاوریم. ممکن است در خرده مهارت‌های این حوزه ما با مقادیر عددی یا کمّی روبه‌رو شویم.
پس باید بتوانیم از مطالعات اولیه نمودارهایی تهیه کنیم. مثلاً از نرم‌افزاری مثل Plot Digitizer استفاده کنیم و مرحله‌ی استخراج داده‌ها باز هم مانند دو مرحله‌ی قبل باید مورد توافق مرورگران و صاحب‌نظران باشد. بنابراین از شاخص کاپا یا از شاخص درصد توافق استفاده می‌کنیم. پس هر جا که داریم جلوتر می‌رویم، می‌بینیم که کار ما هر دفعه توسط مرورگران و متخصصانی بررسی و عملاً حلاجی می‌شود.
ما در بخش فراتحلیل که بعداً راجع به آن صحبت خواهیم کرد، با انواع مهارت‌ها صحبت خواهیم کرد. هرچند این آموزش راجع به فراتحلیل نیست و یک مرور کلی را بعداً خواهیم داشت. اما اینجا فقط می‌گوییم که در فراتحلیل ما باید بهترین منابع را انتخاب کنیم، بهترین شاخص اندازه را داشته باشیم. چهارچوب آماری لازم را داشته باشیم تا نتیجه‌گیری یا final conclusion را داشته باشیم. مدل‌های ترکیبی آن یا مدل‌های همگون یا هتروژنیتی کارمان را هم داشته باشیم.
از لحاظ کیفیت روش‌شناختی یا متدولوژیک هم باید به بهترین نتایج دست پیدا کنیم. ما در برخی از موارد باید از روش‌های تأثیرسنجی یا متارگرسیون استفاده کنیم.
یا برای اینکه سوگیری انتشار یا Publication Bias را از بین ببریم، باید از مهارت‌هایی برخوردار باشیم. بتوانیم حساسیت را تحلیل کنیم و نتیجه‌ی نهایی را هم بتوانیم تفسیر کنیم. همه‌ی این‌ها مهارت‌هایی است که در فراتحلیل وجود دارد. همین‌طور این خرده مهارت‌ها وجود دارند و ما باید مدل ترکیب مناسبی را اتخاذ کنیم. خروجی‌های نموداری را داشته باشیم، جدول نهایی را از زیرگروه‌هایمان داشته باشیم و همین‌طور از تحلیل حساسیت استفاده کنیم و آن را تفسیر کنیم. همه‌ی این‌ها مربوط به روش فراتحلیل می‌شود.
در سایت کارت پروژه انجام مقاله همایشی برای دانشجویان تمامی مقاطع توسط کارشناسان حرفه ای قابل انجام است.
و نهایتاً نگارش مقاله‌ی نهایی را داریم. ما تا اینجا همه‌ی کارها را انجام دادیم و مهارت‌ها را توضیح دادیم. اما برای اینکه مقاله را نهایی کنیم، باید از مهارت‌ها و خرده مهارت‌هایی برخوردار باشیم؛ مثلاً بدانیم که بخش آغازین روش را چگونه بنویسیم. ممکن است وقتی که پروتکلی ثبت می‌کردیم، یک روشی را نوشتیم. اما وقتی که کار نهایی شد، یک روش دیگری را استفاده کردیم. باید این کار را انجام دهیم.
باید بتوانیم از فلوچارت پریزما استفاده کنیم که این مطلب را در فصل آخر خدمت شما توضیح داده خواهد شد.
ما باید بتوانیم از جداول مانند جدول پیشین که توضیح داده شد استفاده نمائیم.
باید اطلاعات مناسب را از لحاظ روش‌شناختی، مثلاً از این نظر که خطر سوگرایی نداشته باشند، حتماً بررسی کنیم و آنها را در قالب نمودار و جداول طراحی کنیم و بتوانیم از cover letter بهره‌گیری کنیم. یعنی بتوانیم برای هر مقالهای cover letter بنویسیم. زیرا بسیاری از ژورنال‌ها و مجلات از ما می‌خواهند که یک cover letter بنویسیم. cover letter نامه‌ای است که ما در ارتباط با مقاله‌ی خود و اینکه چه ویژگی‌هایی دارد، عنوان و چکیده‌ی آن چیست و یک تعریف مختصری از کارمان را در آن ارائه می‌دهیم، برای سردبیر می‌نویسیم.
ادیتور مجله آن را می‌خواند و اگر با scope یا حوزه ی موضوعی آن مجله تناسب داشته باشد، آن را برای داوری می‌فرستند. بنابراین در نگارش مقاله باید بدانیم که از چه گایدلاین‌هایی و از چه راهنماهایی برای نگارش استفاده کنیم. ما برای نگارش در پریزما توضیحاتی ارائه خواهیم کرد که چگونه بنویسیم و نگارش خوب چه ویژگی‌هایی دارد و بتوانیم مقالات را برای ژورنال‌های مناسب بفرستیم. دو الی سه ژورنال مناسب را بنویسیم که به آنجا ارسال نمائیم.
ما باید یاد بگیریم که مقاله مبتنی بر پروتکل را تنظیم نمائیم. یعنی بر اساس پریزمایی که بعدها توضیح داده خواهد شد، بتوانیم آیتم‌ها را شناسایی کنیم. بتوانیم مقدمه‌‌ی مقاله را نگارش کنیم که همان حیاتی‌ترین بخش مقاله در بخش پروتکل است. پس باید بخش‌های مختلف مقاله را یاد بگیریم. بدانیم که مقاله چگونه نوشته می‌شود و از چه بخش‌هایی تشکیل شده است.
باید ساختار زمانی جملات را نیز یاد بگیریم که در نگارش مقاله از چه فعل‌های زمانی استفاده کنیم.
سپس ژورنال خودمان را انتخاب کنیم و نهایتاً آن را سابمیت کنیم. بنابراین از مزیت‌های نسبی پروژه‌ی خود را باید به ژورنال یادآوری کنیم و بگوییم که چرا این مرور سیستماتیک می‌تواند مناسب این مجله باشد.
ژورنال‌هایی را اعم از عمومی و تخصصی انتخاب می‌کنیم و آن پروتکل را هم می‌نویسیم و متناسب با آن ژورنال cover letter را ارسال می‌کنیم.
نهایتاً مرحله‌ی دریافت، پذیرش مقاله / رد مقاله یا انصراف فرد را داریم. گاهی اوقات مقاله‌ی ما پذیرش می‌شود و گاهی اوقات رد می‌شود و گاهی اوقات خود ما انصراف می‌دهیم. پس باید یاد بگیریم وقتی که مقاله‌ی خود را ارسال می‌کنیم، ممکن است داوران کامنت‌هایی را برای ما ارسال کنند و ممکن است واقعاً روش ما را مورد پرسش قرار دهند. بنابراین ما باید یاد بگیریم که چگونه به آنها پاسخ دهیم. مقاله‌ی خود را اصلاح کنیم. بنابراین این بسیار مهم است که ما چگونه مقاله‌ی خود را بازنگری می‌کنیم و اصطلاحاً به آن می‌گوییم Revise می‌کنیم. مقاله چگونه Revise (بازنگری یا بازنویسی) می‌شود.
باید بتوانیم تغییراتی که در مرور سیستماتیک انجام دادیم را بنویسم و آن را در مقاله‌ی نهایی وارد کنیم و بگوییم که چه تغییراتی را انجام دادیم.
- مقالات مروری بینابینی (Borderline Reviews) یا مروری تلفیقی (Hybrid Reviews): راه حل جایگزین
علاقمندان به انجام مقاله کنفرانسی می‌توانند برای ثبت سفارش به شبکه‌های اجتماعی درج شده در سایت مراجعه نمایند.
در آخرین جدول به یک نوع دیگر از مقالات مروری که ممکن است با آن مواجه شوید، اشاره می‌کنیم. یک نوع از مقالات دیگر به نام مقالات مروری بینابینی یا Borderline Reviews وجود دارند که به آنها مروری تلفیقی یا Hybrid Reviews هم می‌گویند. برخی می‌گویند که به جای اینکه ما این همه سخت‌گیری در نوشتن مقالات مرور سیستماتیک داشته باشیم، بیاییم از نوع تلفیقی آن استفاده کنیم.
این یک راه حل جایگزین است. یعنی اینکه به جای اینکه از روش مرور روایی استفاده کنیم که بسیار ساده‌تر است یا از روش سیستماتیک که سخت‌تر است استفاده کنیم، از روش بینابینی Borderline یا بین مرزی استفاده می‌کنیم که کار ما راحت شود.
منابع جستوجو در مقالات مروری متغیر است، جستوجو بسیار ساده اما در مرور سیستماتیک گفته شد که بسیار جست‌وجوی دقیق و جامعی انجام می‌شود. اما در مورد تلفیقی جست‌وجوی تا حدی جامع است و خیلی جامع نیست و ما در مرور روایی ارزیابی کیفی نداشتیم. اما در سیستماتیک داشتیم. در مرور تلفیقی برخی‌ها دارند و برخی ندارند.
ترکیب یافته‌ها در مرور روایی بیشتر کیفی بود اما در مرور سیستماتیک فراتحلیل و متاترکیب یا همان فراترکیب است. اما در روش تلفیقی می‌تواند انواعی از آن فراتحلیل وجود داشته باشد.
باید به اصل priori پایبند باشیم. به این معنا که مقدمات کار و پروتکل کار را حتماً داشته باشیم. یکی از نیازمندی‌ها پروتکل سؤال و موارد دیگر است. در مقاله مروری روایی آن را نداریم اما در سیستماتیک داریم و بسیار ضروری است. اما در مرور تلفیقی ممکن است داشته باشیم و همین‌طور ممکن است آن را نداشته باشیم.
در مرور روایی به پروتکل نیاز نیست اما در سیستماتیک ضروری است و در مرور تلفیقی ضروری نیست، اما می‌تواند وجود داشته باشد.
تعداد محققین در مرور روایی یک نفر، در مرور سیستماتیک سه یا چهار نفر و در تلفیقی دو نفر است.
چارچوب زمانی؛ از مرحله‌ی طراحی تا سابمیت مقاله یعنی ارسال مقاله به مجله در روایی با توجه به مهارت محقق ۲ تا ۶ ماه و در سیستماتیک با توجه به تعداد مطالعات ۶ ماه تا ۲ سال که زمان بسیار طولانی‌تر است و در مقالات Borderline ۵ هفته تا سه ماه متغیر است. مشاهده می‌کنیم که این زمان کمی کمتر است.
نهایتاً اینکه در بسیاری از موارد پذیرش ژورنال برای مقالات مروری و روایی invited هستند. یعنی ممکن است پذیرش نشوند و باید ابتدا مکاتبه نمائیم و مطمئن شویم که آیا مقاله مروری روایی پذیرفته می‌شوند، داوری می‌شوند یا خیر. اما در ارتباط با مرور سیستماتیک اکثر مجلات آنها را قبول می‌کنند و به داوری می‌فرستند و همین‌طور مقالات مروری تلفیقی هم در بیشتر موارد قابل قبول هستند و بسیاری از سردبیران مجلات آنها را قابل قبول می‌دانند و برای داوری به داوران ارسال می‌کنند.
در این جلسه با پیش‌نیازها، ابزار و مهارت‌های لازم برای نگارش یک مقاله مروری آشنا شدیم در جلسه هشتم با بررسی متون و تفاوت با مقاله مروری صحبت خوهیم کرد. با ادامه آموزش‌ها با ما همراه باشید.
پایان جلسه هفتم