با فصل سوم سری آموزشهای مقالات مروری در خدمت شما علاقمندان به این حوزه هستیم. در این مجموعه آموزشها کارشناسان تیم کارت نگارش مقاله مروری با رویکرد سیستماتیک را به طور علمی به شما آموزش خواهند داد. در واقعا آنچه که واقعا برای نگارش مقالات مروری سیستماتیک و شیوه ارائه آن نیاز دارید در این آموزش ارائه خواهد شد.
درجلسه گذشته شیوه تنظیم و نگارش مقاله مروری سیستماتیک مورد بررسی قرار گرفت. در این جلسه محدودیتهای مرور سیستماتیک توسط کارشناسان کارت پروژه برای شما علاقمندان بررسی میشود.
نگارش نهایی و ارسال به مجلات هدف
در این بخش در مورد اینکه نهایتاً چگونه نگارش شود و چگونه به مجلات هدف ارسال شود، خدمت شما توضیحات مختصری را ارائه خواهیم کرد و نهایتاً ما کارمان را به اتمام خواهیم رساند.
آنچه که در ارتباط با مقالات مرور سیستماتیک اهمیت دارد این است که ما باید دقّت لازم را در نگارش داشته باشیم و استانداردهای لازم را رعایت کرده باشیم و نهایتاً مجلات هدف را شناسایی کرده باشیم و دستنویس خودمان را قبل از ارسال به مجلات، متناسب با شیوهنامه آن مجله تنظیم کرده باشیم تا درصد پذیرش مقالهی خود را بالا ببریم.
محدودیتهای مرور سیستماتیک چه مواردی هستند؟
اما قبل از اینکه وارد مباحث مربوط به نگارش نهایی و ارسال به مجلات هدف شویم، من چند تا از محدودیتهای مرور سیستماتیک را خدمت شما توضیح میدهم.
مقالات مرور سیستماتیک به هر ترتیبی که تهیه شوند، ممکن است دارای محدودیتهایی باشند.
• وجود اریبی
o اریبی انتشار: مطالعات منتشر شده، همه مطالعات با کیفیت بالا در زمینه جستوجو را در بر نداشته باشد.
o اریبی اشاعه: تمام گونههای اریبی انتشار در پژوهش مانند اریبی گزارش نهایی، تاخر زمانی، متون خاکستری، انتشار کامل، زبان، استناد و توجه رسانهای
o اریبی زبان و کشور: انتشاریافتههای مثبت در مجلات بینالمللی و یافتههای منفی در مجلات داخلی
o اریبی بانک اطلاعاتی نمایهکننده: مقاله در نمایههای معتبر وارد نشود.
ابتدا اینکه ممکن است اریبی داشته باشند. ما چند نوع اریبی را در ارتباط با این مقالات میتوانیم شاهد باشیم.
ابتدا اریبی انتشار را داریم. به این معنا که وقتی که ما مقالاتی را برای مطالعه مرور سیستماتیکمان میخواندیم، همهی مطالعات با کیفیت بالا را در جستوجوی خود پیدا نکردیم. یعنی اینکه ممکن است فقط مقالات یا فقط آثاری را بررسی و جستوجو کردیم که الکترونیکی بودهاند. در حالی که آثار چاپی هم وجود داشتند یا ممکن است افرادی هم وجود داشتند که ما میتوانستیم به آنها مراجعه کنیم و اطلاعات لازم را از آنها بگیریم.
اریبی اشاعه: وقتی که ما میخواهیم مقالهی خود را اشاعه دهیم و آن را منتشر کنیم، ممکن است که در نوع اشاعهای که خواهیم داشت یا نوع مقالهای که میخواهیم بنویسیم، نوعی اریبی سوگیری داشته باشیم. به این معنا که همهی انواع اریبی انتشار در پژوهش را باید در نظر بگیریم. اصلاً ممکن است در گزارش نهایی سوگیری داشته باشیم و نیاییم گزارش را به شکل نهایی شده ارائه کنیم و مقالهی ما تقریباً ناقص باشد.
یا اینکه مقاله را با تأخیر آماده کنیم و به مجلات ارسال کنیم. این تأخر زمانی هم جزء نقاط ضعف مقالات مرور سیستماتیک است. بسیاری از مقالات مرور سیستماتیک بعد از مدتی از روزآمدی خارج میشوند. پس بهتر است که ما بلافاصله بعد از اینکه کار را تمام کردیم، بدون اینکه تأخیری به وجود بیاید، آن را به مجلات ارسال کنیم و در صدد چاپ آنها برآییم.
متون خاکستری: ممکن است ما تلاش بکنیم که آن را در یک سری کتابها یا آثاری که خاکستری هستند یا grey literature و آنچه که خیلی اهمیت علمی ندارند و مورد استقبال خوانندگان نیستند، چاپ کنند و این مشکلی است که میتواند به وجود بیاید.
اثرمان را به شکل کامل منتشر نکنیم بلکه بیاییم بخشهایی از آن را منتشر کنیم و کار را نیمه تمام منتشر کنیم. به این ترتیب وقتی که کار نیمه تمام باشد، آن اثر لازم را نخواهد داشت، اطلاعات ناقص خواهد بود و خوانندگان درک درستی پیدا نخواهند کرد.
زبان: در ارتباط با زبان شاید بهتر باشد که مقالهی مرور سیستماتیک خود را به زبان فارسی بنویسیم. الزاماً نباید فکر کنیم که میتوانیم آن را به یک زبان دیگری هم بنویسیم. ممکن است که ما به این نتیجه برسیم که چون کاری که انجام دادیم، از کیفیت برخوردار است، میتوانیم آن را به زبان دیگری مانند انگلیسی چاپ کنیم. اما سوگیری نباید داشته باشد. اینکه بگوییم که حتماً باید به انگلیسی یا حتماً به فارسی چاپ شود.
استناد: ممکن است که ما در نوشتن مقالهی خود نوعی سوگیری در استناد داشته باشیم؛ به همه استناد ندهیم یا به آثاری که استفاده نکردیم استناد دهیم یا اینکه افرادی که زیاد با آنها دیدگاههای مشترک نداریم، استناد نکنیم. باز این هم مشکلی است که ممکن است وجود داشته باشد.
توجه رسانهای: توجه رسانهای به این معناست که ما در انتخاب رسانهای که میخواهیم اثرمان را در آن منتشر کنیم، یک نوع تأکید داشته باشیم. یعنی اینکه بگوییم که این مقاله را فقط میخواهیم در مجلات معتبر چاپ کنیم یا اینکه آن را فقط در اینترنت چاپ کنیم یا اینکه فقط به شکل گزارش یا کارگاه آن را منتشر کنیم. این نوع سوگیریها هم میتواند آسیب برساند.
ما باید دقت کنیم که مقاله چه ويژگیهایی داشته باشد یا در کجاها و در چه رسانههایی ارائه شود، بهتر است.
ارییبی زبان و کشور: ممکن است آن یافتههایی که به دست میآوریم، بخواهیم به زبان خاصی آنها منتشر کنیم. برای مثال اگر ما مقالات مرور سیستماتیک خود را با مطالعهی آثار فارسی نوشتیم، فقط آثار فارسی را بررسی کردیم، بهتر است که مقالهی خود را به زبان فارسی بنویسیم. لزومی ندارد که آن را به زبان انگلیسی بنویسیم. زیرا مخاطبان فارسی زبان بودند و مقالاتی هم که ما استفاده کردیم، فارسی زبان بودند.
یا کشورها: ممکن است ما در ارتباط با کشوری که میخواهیم مقالهی خود را آنجا ارسال کنیم، سوگیری داشته باشیم یا اینکه مجلات بینالمللی را اهمیت و ارجحیت دهیم، به این معنی که در خلال مرور سیستماتیک اگر یافتههای خوب و مثبتی داشته باشد، آن را در مجلات بینالمللی وارد کند و اگر یافتههای منفی داشته باشد، آن را در مجلات داخلی منتشر کند. ممکن است این اتفاق بیفتد.
در بسیاری از مقالاتی که ما میخوانیم، سعی میکنند بسیاری از یافتههای مثبت را در مجلات بینالمللی چاپ کنند. زیرا ممکن است مجلات بینالمللی یافتههای منفی را چاپ نکنند. اما وقتی خیالشان راحت است که در داخل کشور هر مقالهی را منتشر میکنند، حتی اگر یافتههای منفی داشته باشد، آن را به مجلات داخلی ارسال میکنند.
اریبی دیگری داریم که اریبی بانک اطلاعاتی نمایهکننده است؛ به این معنا که ممکن است هدفمان این باشد که مقالهی خود را در یک بانک اطلاعاتی خاص حتماً نمایه کنیم. ISI باشد، اسکوپوس باشد یا چیزهای دیگر باشد. یا ممکن است این مشکل وجود داشته باشد که مقاله در نمایههای معتبر وارد نشود.
یعنی ما این همه زحمت کشیدیم، مقاله مرور سیستماتیکمان را نوشتیم، اما در مجلهای چاپ کنیم که آن مجله اساساً در بانکهای معتبر نمایه نمیشود و این مشکل بزرگی است.
• کیفیت نامطلوب مطالعات
یک محدودیت بزرگی هم که مرور سیستماتیک دارد این است که ما واقعاً ممکن است در انتخاب مطالعاتی که داشتیم و در استخراج اطلاعات آن دقت لازم را نداشتیم و مطالعات نامطلوبی را در بررسی گنجانده باشیم. برای اینکه این اتفاق نیفتد، در درسهای قبل گفتیم که باید از چه روشهایی استفاده کنیم.
• انتخاب زبان مقاله (فارسی یا انگلیسی)
اما نکاتی که باید در ارسال مقالهی مرور سیستماتیک خودمان به مجلات مورد نظر داشته باشیم، این است که ابتدا باید زبان مقاله را انتخاب کنیم که فارسی باشد یا انگلیسی. نوع انتخاب ما و نوع موضوع و نوع روششناسی و نوع جامعه آماری ما اهمیت دارد و در قسمت قبلی توضیح دادیم که چه سوگیریهایی میتواند در ارتباط با زبان مقاله وجود داشته باشد.
• انتخاب مجلات هدف با توجه به ماهیت و موضوع مقاله
در گام بعد باید مجلات هدف با توجه به ماهیت و موضوع مقاله انتخاب شود. پس مجلات هدف را شناسایی میکنیم. طبیعی است که در هر حوزهی موضوعی مجلات خاصی وجود دارند. در حوزهی پزشکی، فنی مهندسی، علوم پایه، علوم انسانی، رفتاری و اجتماعی و هنر میتواند مجلات متفاوتی وجود داشته باشد. این مجلات دارای رتبهبندیها و کیفیتهای متفاوتی هستند. با توجه به کیفیت مقالهی خودمان باید ترجیحمان را مشخص کنیم که در کجا ارسال کنیم.
از دیگر خدمات قابل انجام در سایت کارت پروژه انجام مقاله مروری میباشد که توسط کارشناسان قابل انجام است.
• انتخاب مجلات با توجه به نمایههای معتبر (مانند ISC، ISI، SCOPUS و IEEE)
مجلات را با توجه به نمایههای معتبر انتخاب کنیم. آیا مقاله در مجلاتی منتشر میشود که در نمایههایی مثل IEEE، SCOPUS، ISI، ISC و چیزهای دیگر نمایه میشوند یا خیر. پس بهتر است مجلهای را برای ارسال مقاله انتخاب کنیم که در نمایههای معتبری مانند اینها حتماً وارد شود و بعداً قابلیت جستوجو و استفاده را پیدا کند.
• در نظر گرفتن زمان داوری و انتشار (وقفههای زمانی)
بخش دیگر کار این است که ما باید وقفههای زمانی را هم در نظر بگیریم. زیرا بعد از اینکه مقاله آماده و ارسال شد، ممکن است که داوری و انتشار آن زمان بگیرد و وقفههای زمانی پیش بیاید. بسیاری از مجلات پس از اینکه پذیرشی را میدهند یا حتی در هنگام داوری زمان زیادی را از ما بگیرند. ما باید با بررسی شیوههای داوری و انتشار آن مجلات زمان را هم در نظر بگیریم و با توجه به نتیجهای که از مطالعهی خود گرفتیم، اگر لازم باشد که کار را سریعاً منتشر کنیم، بهتر است که مجلاتی بفرستیم که زمان داوری و انتشارشان زیاد نباشد.
• بررسی اطلاعات مجله (هیأت سردبیری، ناشر، کشور، مقالات نمونه و دسترسی آزاد)
اطلاعات مجله را باید بررسی کنیم. اینکه چه هیئت سردبیری دارد، چه ناشری دارد، در چه کشوری منتشر میشود، چند تا مقاله از آن را میتوانیم بخوانیم و دسترسی آزاد یا open access است یا ما میتوانیم همهی مقالات آن را دانلود کنیم و بخوانیم یا خیر؟ اینها نیز نکاتی است که در بررسی اطلاعات وقتی که به وبسایتشان مراجعه میکنید، باید حتماً آنها را بررسی کنید.
• شیوهنامه نگارش و ارسال مقالات
نکتهی کلیدی دیگر این است که شیوهی نگارش و ارسال مقالات را حتماً باید بررسی بکنیم. بعد از اینکه شیوهنامهی نگارش و ارسال را مطالعه کردیم و مطمئن شدیم که مقالهمان متناسب با آن شیوهنامه است، آن موقع ارسال کنیم. در بسیاری از موارد این نکته بررسی نمیشود و پس از اینکه آن نسخهی مقاله ارسال میشود، در همان گامهای ابتدایی رد میشود. پس باید این نکته را نیز در نظر بگیریم.
• شناسایی و ثبتنام در سایت ارسال مقاله
نکتهی بعدی این است که باید در سایت ارسال مقاله ثبتنام کنیم و اولاً آن سایت را پیدا کنیم و بعد ثبتنام کنیم. در بسیاری اوقات ما نمیتوانیم سایتهای مربوط به ارسال مقالات را پیدا کنیم. زیرا در بسیاری از موارد سایت خود مقاله، سایت مجله با سایت ارسال آن متفاوت است. ما باید این نکته را بیاموزیم که سایت ارسال را پیدا کنیم.
در این جلسه در خصوص محدودیت های مرور سیستماتیک مطالبی ارائه گردید. در جلسه آینده نمودار گردش کار ارسال مقاله مطالبی ارائه خواهد شد با ما همراه باشید.