ضرایب تأثیر (Impact Factor)، یک شاخص کمی می باشد که این شاخص برای ارزیابی، مقایسه و رتبه‌بندی نشریات علمی در رشته‌های مختلف در سطح ملی یا برای مقایسه مجله‌ها در سطح بین‌المللی مورد استفاده قرار میگیرد.
ضریب تاثیر چیست؟ همه چیز درباره ایمپکت فاکتور
انتخاب ژورنال مناسب برای مقاله شما می‌تواند کار سختی باشد، به خصوص اگر با معیارهای مختلفی که برای ارزیابی کیفیت و تاثیر مجلات استفاده می‌شود آشنا نباشید. در این مقاله توضیح می‌دهیم که ایمپکت فاکتور چیست، چگونه محاسبه می‌شود و چگونه می‌تواند در انتخاب مناسب ترین مجله برای انتشار تحقیق شما کمک کند.
ضریب تاثیر چیست؟
ضریب تاثیر یا معیار ایمپکت فاکتور (IF) معیاری است که تعداد دفعات ارجاع مقالات منتشر شده در یک مجله توسط سایر محققان را اندازه میگیرد. این یکی از پرکاربردترین شاخص‌های اعتبار و تأثیر یک مجله در فیلد خود است. Impact factor توسط Clarivate Analytics محاسبه می‌شود، شرکتی که داده‌ها و تجزیه و تحلیل‌هایی را برای تحقیق و نوآوری ارائه می‌دهد و سالانه در Web of Science Journal Citation Reports منتشر می‌شود.
ایمپکت فاکتور مجلات
فرمول محاسبه Impact factor مجلات ساده است: تعداد سایتیشن یا استنادهای دریافت شده توسط یک مجله در یک سال معین را بر تعداد مقالات منتشر شده توسط مجله در دو سال قبل تقسیم کنید. به عنوان مثال اگر مجله‌ای در سال 2023 تعداد 1000 استناد دریافت کرده و 200 مقاله در سال‌های 2021 و 2022 منتشر کرده باشد، ضریب تاثیر آن برای سال 2023 برابر با 1000 / (200 + 200) = 2.5 خواهد بود. این بدان معناست که به طور متوسط هر مقاله منتشر شده توسط این مجله در سال‌های 2021 و 2022، 2.5 بار در سال 2023 استناد شده است.
با این حال، همه مجلات واجد شرایط محاسبه impact factor نیستند. فقط مجلاتی که در Science Citation Index Expanded (SCIE) و Social Sciences Citation Index (SSCI) که دو پایگاه داده هستند که هزاران مجله در رشته‌های مختلف را پوشش می‌دهند، ایندکس شده باشند می‌توانند ضریب تاثیر دریافت کنند. این پایگاه‌های اطلاعاتی بخشی از مجموعه Web of Science Core بوده و منبع جامع و معتبر داده‌های استنادی برای محققان، ناشران و موسسات است.
چرا ایمپکت فاکتور مهم است؟
Impact factor ژورنال‌های ISI مهم است زیرا دیده شدن یک ژورنال را در بین همتایان خود منعکس می‌کند. ضریب تاثیر بالا نشان می‌دهد این ژورنال مقالاتی را منتشر می‌کند که خلاقانه بوده و در زمینه خود تأثیرگذار هستند و سایر محققان اغلب آنها را به عنوان مرجعی برای کار خود ذکر می‌کنند. Impact factor پایین نشان می‌دهد یک مجله مقالاتی را منتشر می‌کند که تأثیر کمتری دارند یا توسط دیگران کمتر مورد استناد قرار می‌گیرند.
پس ایمپکت فاکتور می‌تواند به محققان کمک کند تا بر اساس اهداف و انتظارات خود تصمیم بگیرند مقاله خود را به کدام ژورنال ارسال کنند. برای مثال اگر محققی بخواهد به مخاطبان گسترده و متنوعی دست یابد می‌تواند مجله‌ای با ضریب تاثیر بالا که طیف وسیعی از موضوعات و رشته‌ها را پوشش می‌دهد انتخاب کند. اگر محققی بخواهد مخاطب خاص و تخصصی را هدف قرار دهد ممکن است ژورنالی با ایمپکت فاکتور پایین‌تر اما با دامنه کاری محدودتر و متمرکزتر را انتخاب کند.
پیشنهادی ویژه برای شما! انجام نگارش، پذیرش و چاپ مقاله ISI (آی اس آی) برای تمامی مقاطع و رشته ها با بهترین کیفیت و بالاترین سرعت.
محدودیت‌های ایمپکت فاکتور
Impact factor یک متریک کامل نیست و محدودیت‌های متعددی دارد که محققان باید از آنها آگاه باشند. برخی از محدودیت‌های اصلی این معیار را در ادامه لیست کردیم:
Impact factor تحت تأثیر اندازه و شیوه‌های استناد در هر زمینه است. زمینه‌های مختلف اندازه، دامنه و الگوهای استنادی متفاوتی دارند که بر تعداد مقالات منتشر و استناد شده توسط مجلات تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال ژورنالی در یک حوزه گسترده و بین رشته‌ای مانند پزشکی ممکن است ضریب تاثیر بالاتری نسبت به یک مجله در یک زمینه کوچک و تخصصی مانند ریاضیات داشته باشد، صرفاً به این دلیل که مقالات و استنادات در اولی بیشتر از دومی است. بنابراین Impact factor معیار خوبی برای مقایسه مجلات در زمینه‌های مختلف نیست و باید فقط در یک رشته یا دسته موضوعی استفاده شود.
Impact factor تحت تاثیر چند مقاله با استناد بالا قرار میگیرد. ضریب تاثیر یک معیار میانگین است که توزیع استنادها در بین مقالات منتشر شده توسط یک ژورنال را در نظر نمی گیرد. یک مجله ممکن است Impact factor بالایی داشته باشد زیرا مقالاتی را منتشر می‌کند که استنادهای زیادی دریافت می‌کنند اما واقعیت این باشد که اکثر مقالات آن استنادات کمی دریافت می‌کنند یا هیچ استنادی دریافت نمی کنند. بنابراین ضریب تاثیر معیار خوبی برای ارزیابی مقالات یا نویسندگان نیست و باید با معیارهای دیگری مانند تعداد استنادها، شاخص H یا متریک‌های دیگر مقایسه شود.
چگونه از ایمپکت فاکتور استفاده کنیم؟
Impact factor یک معیار مفید است اما نباید تنها یا اصلی ترین عاملی باشد که محققان هنگام انتخاب ژورنال برای مقاله خود در نظر می‌گیرند. محققان باید ضریب تاثیر را هوشمندانه و در ترکیب با سایر معیارها مانند موارد زیر استفاده کنند:
محدوده و هدف مجله: ژورنال مدنظر شما باید با موضوع، زمینه و مخاطبان مقاله مطابقت داشته و با سؤال تحقیق، فرضیه و روش مقاله همخوانی داشته باشد.
کیفیت و شهرت مجله: ژورنال مدنظر شما باید دارای استاندارد بالایی از شیوه‌های داوری، ویرایشی و اخلاقی باشد و توسط جامعه پژوهشی به رسمیت شناخته شده و مورد احترام باشد.
در دسترس بودن و قابل مشاهده بودن مجله: ژورنال مدنظر شما باید دارای توزیع و گستره وسیعی باشد و برای خوانندگان و کاربران بالقوه مقاله در دسترس و قابل کشف باشد. مجله همچنین باید در صورت امکان از به اشتراک گذاری داده‌ها و طرح‌های مشارکت عمومی پشتیبانی کند.
کلام آخر
در این مقاله آشنایی کامل با ایمپکت فاکتور (Impact Factor) داشتیم و دیدیم این معیار میزان سایتیشن یک مجله را اندازه گیری می‌کند و می‌تواند به محققان کمک کند تا مناسب ترین ژورنال را برای مقاله خود انتخاب کنند. همچنین دیدیم ضریب تاثیر دارای چندین محدودیت و اشکال است و نباید تنها معیار اصلی برای انتخاب مجله شما باشد.